Mątwy to wyjątkowe głowonogi, należące do tej samej grupy co kałamarnice, ośmiornice i łodziki. Wyróżniają się nie tylko swoją złożoną budową i zachowaniem, ale także zdumiewającymi zdolnościami, które budzą podziw naukowców i fascynują miłośników przyrody. Mątwy zamieszkują głównie płytkie, ciepłe, przybrzeżne wody Oceanu Atlantyckiego, Morza Śródziemnego oraz wschodnich i zachodnich części Pacyfiku. Ich naturalne środowisko obejmuje dna morskie, pełne piasku, roślinności oraz raf koralowych, które mątwy wykorzystują do ukrywania się przed drapieżnikami i polowania na ofiary. Mają ciało przypominające torpedę, co umożliwia im sprawne poruszanie się w wodzie, a ich ramiona i chwytniki pomagają w chwytaniu zdobyczy, takiej jak małe ryby, kraby czy krewetki.
Jedną z najbardziej zdumiewających cech mątw jest ich umiejętność kamuflażu, która pozwala im błyskawicznie zmieniać kolor, wzór i fakturę skóry, co czyni je niemal niewidocznymi w otoczeniu. Dzieje się tak dzięki obecności specjalnych komórek skóry zwanych chromatoforami, które zawierają pigmenty. Chromatofory mogą rozszerzać się lub kurczyć, zmieniając barwę skóry mątwy w ułamkach sekundy. Co więcej, pod chromatoforami znajdują się dodatkowe komórki: irydofory i leukofory, które odbijają światło, co pozwala na dostosowanie się do różnych warunków oświetleniowych. Zdolność do zmiany faktury skóry poprzez kurczenie i rozluźnianie mięśni dodaje jeszcze jeden wymiar kamuflażu, umożliwiając mątwie imitowanie np. powierzchni piasku czy kamieni. Mątwy wykorzystują te zdolności zarówno do obrony przed drapieżnikami, jak i do skutecznego polowania, stając się praktycznie niewidzialnymi dla swoich ofiar.
Mątwy są również niezwykle inteligentne, co czyni je jednymi z najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie zwierząt w królestwie morskim. Ich zdolność do obserwacji, uczenia się na podstawie doświadczeń oraz używania narzędzi w eksperymentach laboratoryjnych świadczy o wysokiej funkcji poznawczej. Kolejnym fascynującym aspektem mątw jest ich zdolność do produkcji sepii – ciemnobrązowego barwnika, który znajduje się w ich worku atramentowym. Sepia, wykorzystywana od wieków przez artystów jako pigment, była dawniej jednym z głównych składników tuszu rysunkowego.
Nieodłącznym elementem budowy mątwy, który wyróżnia ją spośród innych głowonogów, jest kość mątwy, znana również jako os sepiae. Kość ta, znajdująca się wewnątrz ciała, jest wykonana z węglanu wapnia i pełni kluczową funkcję w utrzymaniu odpowiedniej wyporności mątwy. Dzięki niej mątwa może precyzyjnie kontrolować swoją pozycję w wodzie – unosić się bądź opadać na różne głębokości. Kość mątwy działa na zasadzie podobnej do pęcherza pławnego u ryb, jednak jest bardziej zaawansowana w swojej budowie. Struktura tej kości jest porowata, a wypełniające ją komory mogą być napełniane gazem lub cieczą, w zależności od potrzeb. Gdy mątwa chce się unosić, zwiększa ilość gazu w kości, co zmniejsza jej wagę, natomiast gdy chce opadać, zmniejsza ilość gazu, co zwiększa jej ciężar. Mechanizm ten pozwala mątwie na precyzyjne poruszanie się w wodzie przy minimalnym zużyciu energii. Woda wywiera nacisk na ciało mątwy, a zdolność do regulowania wyporności jest niezbędna, by zrównoważyć ciśnienie w różnych głębokościach. Mątwy są w stanie utrzymywać się na dowolnym poziomie w toni wodnej, co jest niezwykle korzystne podczas polowań oraz unikania drapieżników.