Prądy morskie to olbrzymie masy wody poruszające się w oceanach w określonych kierunkach. Są one napędzane przez różne czynniki, takie jak wiatr, różnice temperatury i zasolenia wody, a także siłę Coriolisa wynikającą z ruchu obrotowego Ziemi. Możemy podzielić je na prądy powierzchniowe i głębinowe. Powierzchniowe, takie jak Prąd Zatokowy (Gulf Stream) w Atlantyku czy Prąd Kuro Siwo w Pacyfiku, odpowiadają za transport ciepła na dużą skalę, co wpływa na temperaturę powietrza i warunki atmosferyczne w danym regionie. Dla przykładu, Prąd Zatokowy przynosi ciepło z tropików do Europy, dzięki czemu zimy w Londynie są łagodniejsze niż w Nowym Jorku, mimo że oba miasta leżą na podobnej szerokości geograficznej. Z kolei zimne prądy, jak Prąd Kalifornijski czy Prąd Benguelski, ochładzają atmosferę i często prowadzą do powstawania pustyń w pobliżu ich wybrzeży, np. pustyni Atakama w Ameryce Południowej.
Prądy głębinowe, znane także jako „pętla cyrkulacji termohalinowej” lub „globalny pas transmisyjny”, działają na dużo większą skalę czasową i przestrzenną. Powstają w wyniku różnic w gęstości wody, którą determinuje temperatura i zasolenie – stąd ich nazwa „termohalinowe” (od greckiego „thermo” – ciepło i „halos” – sól). Gdy woda na północy Atlantyku staje się bardzo zimna i zasolona, staje się gęstsza i opada w głąb oceanu, inicjując ruch, który transportuje chłodną wodę na południe. W efekcie ciepłe wody z tropików są zasysane na północ, co zamyka cykl. Ten proces trwa setki lat i ma ogromny wpływ na klimat Ziemi. Zakłócenie tej równowagi, np. przez globalne ocieplenie i topnienie lodowców, może spowodować dramatyczne zmiany pogodowe.
AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation) to jeden z najważniejszych elementów globalnej cyrkulacji oceanicznej, mający kluczowy wpływ na pogodę i klimat. Składa się z dwóch głównych komponentów: ciepłej wody płynącej na północ powierzchniowym nurtem Prądu Zatokowego oraz chłodnej, gęstej wody opadającej na dno oceanu i przemieszczającej się na południe w głębinach Atlantyku. Ten system działa jak gigantyczny taśmociąg, przenosząc ogromne ilości energii cieplnej i regulując warunki atmosferyczne na całej planecie.
Dzięki AMOC klimat Europy jest znacznie łagodniejszy, niż wynikałoby to z jej położenia geograficznego. Bez tego mechanizmu zimy na kontynencie mogłyby przypominać te panujące obecnie w Kanadzie. Ponadto AMOC wpływa na cykle monsunowe w Afryce i Azji – osłabienie tego systemu może prowadzić do mniejszych opadów i dłuższych susz, co z kolei zagraża rolnictwu w tych regionach. Innym istotnym aspektem działania AMOC jest jego wpływ na aktywność huraganów w Ameryce Północnej. Gdy ciepła woda z tropików nie jest efektywnie transportowana na północ, pozostaje dłużej w rejonie Karaibów, co sprzyja formowaniu się silniejszych i częstszych huraganów. Badania sugerują, że zmiany w AMOC mogą prowadzić do wzrostu liczby ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak burze, powodzie czy długotrwałe okresy suszy.
W ostatnich dekadach naukowcy obserwują wyraźne oznaki osłabienia AMOC, co budzi poważne obawy dotyczące przyszłości klimatu. Główną przyczyną tego zjawiska jest wzrost temperatury globalnej, który prowadzi do przyspieszonego topnienia lodowców Grenlandii oraz lodu morskiego w Arktyce. Kiedy lód topnieje, uwalnia ogromne ilości słodkiej wody do Atlantyku Północnego. Ta woda jest mniej gęsta niż zasolona woda oceaniczna, przez co nie opada na dno tak efektywnie, jak wcześniej. W rezultacie mechanizm zanurzania się zimnej wody spowalnia, osłabiając cały system cyrkulacji.
Konsekwencje takiego procesu mogą być katastrofalne. Po pierwsze, Europa może doświadczyć znacznego ochłodzenia, szczególnie zimą, co wpłynie na rolnictwo i życie codzienne. Po drugie, osłabienie AMOC może doprowadzić do wzrostu poziomu mórz na wschodnim wybrzeżu USA, ponieważ mniej ciepłej wody będzie transportowane na północ, a więcej pozostanie w rejonie tropikalnym. Dodatkowo, zaburzenia AMOC mogą prowadzić do osłabienia afrykańskich monsunów, co wpłynie na opady deszczu w rejonach uzależnionych od nich, np. w Sahelu – jednym z najbardziej narażonych na pustynnienie regionów świata.