Marzec to miesiąc przejściowy, w którym pogoda często zmienia się dynamicznie – od zimowych mrozów po niemal letnie temperatury. Przysłowie „w marcu jak w garncu” doskonale oddaje tę zmienność, ale co dokładnie ją powoduje? Kluczową rolę odgrywają tu zarówno czynniki astronomiczne, jak i meteorologiczne. W marcu Słońce coraz wyżej wznosi się nad horyzontem, co prowadzi do wzrostu ilości energii docierającej do powierzchni Ziemi. Jednak powietrze i gleba nagrzewają się nierównomiernie, tworząc warunki do gwałtownych zmian temperatury. Dodatkowo, marzec to okres wzmożonej aktywności niżów barycznych, które przynoszą intensywne opady deszczu, śniegu i gwałtowne porywy wiatru. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, pogoda w marcu zależy od ścierania się mas powietrza – chłodnych mas arktycznych i ciepłych, napływających znad Atlantyku lub południa Europy. Różnice temperatur mogą dochodzić nawet do kilkunastu stopni w ciągu doby, co dobrze odzwierciedlają dane meteorologiczne z wieloletnich pomiarów.
Stacje meteorologiczne od lat śledzą, jak zmienia się marcowa aura. Średnia temperatura w tym miesiącu w Polsce wzrosła w ostatnich dekadach o około 1–2°C, co jest związane z globalnym ociepleniem. Dane pochodzące z sieci pomiarowych IMGW pokazują, że w XXI wieku coraz częściej występują okresy bardzo ciepłej pogody już na początku marca. Równocześnie utrzymuje się ryzyko nagłych powrotów zimy – marcowe śnieżyce, choć rzadsze niż kilkadziesiąt lat temu, nadal się zdarzają. Współczesne technologie pomiarowe, takie jak radiometry satelitarne, umożliwiają precyzyjne monitorowanie zachmurzenia i opadów, co pozwala meteorologom lepiej przewidywać gwałtowne zmiany pogody. Warto też zwrócić uwagę na rolę ciśnienia atmosferycznego – stacje meteorologiczne rejestrują marcowe skoki ciśnienia, które są typowe dla przejściowych pór roku. Nagłe wzrosty i spadki ciśnienia często powodują silne wiatry, co w połączeniu z opadami i zmiennymi temperaturami dodatkowo potęguje pogodowy chaos.
Czy marzec zawsze był tak nieprzewidywalny? Analiza historycznych zapisów meteorologicznych sugeruje, że choć zmienność pogody wczesną wiosną jest normą, obecnie obserwujemy pewne przesunięcia sezonowe. Dawniej epizody zimowe częściej utrzymywały się aż do końca miesiąca, podczas gdy obecnie szybkie ocieplenia stają się coraz powszechniejsze. Współczesna meteorologia, dzięki rozbudowanym sieciom radarów i systemom modelowania atmosfery, jest w stanie coraz dokładniej prognozować marcowe zmiany pogody. Niemniej jednak, nawet najlepsze modele numeryczne nie zawsze są w stanie przewidzieć szczegóły pogodowej mozaiki marca, co tylko potwierdza, że w tym miesiącu natura lubi zaskakiwać.